Het probleem met de toeslagen
26 november 2020
De mini-enquête van de Tweede Kamer over de toeslagenaffaire is inmiddels ruim een week bezig. De politiek wacht met spanning af of er koppen gaan rollen. In deze zaak lijkt iedereen wel een beetje schuldig. De Belastingdienst, het ministerie van Financiën, het ministerie van Sociale Zaken en niet te vergeten ministers, staatssecretarissen en ook de Tweede Kamer.
En dat is natuurlijk ook zo. Een ongeluk komt immers nooit alleen. Het begint bij een slecht uitvoerbare wet. Dat had al in de ontwikkelfase van de wet duidelijk moeten zijn. Maar zeker na de Bulgarenfraude, die staatssecretaris Frans Weekers de kop kostte. Er was ook wel een plan voor een aangepast stelsel, maar dat kwam er niet. In plaats daarvan ging de nadruk, onder meer op wens van de Tweede Kamer, liggen op fraudebestrijding.
De Belastingdienst Toeslagen trad daarbij hard op, kennelijk denkende dat ze daarmee de wil van de politiek opvolgde. Echter daarbij werd (een doodzonde) niet altijd binnen de wet gehandeld. Bovendien was de menselijke maat ver te zoeken. Ten slotte werd, toen de beerput openging, bewust of onbewust niet alle informatie aan de politiek verstrekt. Dat leidde opnieuw tot het aftreden van een staatssecretaris, namelijk Menno Snel. Staatssecretaris Wiebes overleefde de toeslagencrisis maar net, door juist op tijd door te schuiven naar een ministerspost.
Het ontslag van de staatssecretarissen was onvermijdelijk, maar tot een oplossing of lering voor de toekomst heeft het (nog) niet geleid. Wellicht dat het verslag van de enquêtecommissie dat wel doet. Volgens mij is het niet zo lastig: ministeries moeten zorgen voor heldere, eerlijke en vooral ook uitvoerbare wetgeving. Uitvoering van de wetgeving door de Belastingdienst (en andere overheidsinstanties) zou streng, maar vooral ook rechtvaardig moeten zijn.
En voor de politiek? Die zou zich niet moeten richten op incidenten en politiek gewin, maar haar taak als controleur van de wetgever en de uitvoerder serieus moeten nemen. De politiek kan daarbij een voorbeeld nemen aan Renske Leijten (SP) en Pieter Omzigt (CDA). Enkel door het vastbijten van deze twee Kamerleden in de toeslagenproblematiek komt nu de onderste steen boven.
